دعای چهاردهم: و کان من دعائهG اذا اعتدی علیه او رأی من الظالمین ما لا یحب – مدیریت برخورد با دشمنی‌های شخصی
۱- عداوت در زبان عربی به معنای تعدی و از حد است. حریم نگه نداشتن نسبت به یک شیئ یا شخص یعنی عداوت و دشمنی با او. گاهی انسان حریم خود را رعایت نمی‌کند که در رأس آن شرک است و بحثی گسترده می‌طلبد و گاه حرمت غیر خود را می‌شکند –و البته در این صورت نیز در درجه‌ی اول حریم خود را شکسته است فإن الظالم للغیر لا ی ظالما للغیر حتی یظلم اولا نفسه». ریاض السالکین ج۳ ص۴۸.
۲- دشمنی و ظلم به دیگران نیز گاهی دشمنی با شخص است و گاه دشمنی با موضوعی است که یک شخص یا عده‌ای –کم یا زیاد- نماد و یا مدافع و مرتبط با آن موضوعند و مقابله با هر یک از این دو نوع دشمنی، شیوه‌ی خاص خود را دارد. البته دشمنی باعث برانگیخته شدن احساس میشود و مقابله با آن نیز نیازمند خردورزی و تدبیر است. مدیریت احساسات برآشفته هم بسیار مشکل است و توانفرسا، مهم این است که شما احساسات خود را در برابر این دو نوع دشمنی چگونه باید مدیریت کنید.
۳- در دشمنی شخصی می‌توانید ببخشید و می‌توانید تلافی کنید، اگر عفو می‌کنید باید دلیل کریمانه داشته باشید که عزت شما پایمال نشود و اگر تلافی می‌کنید نیز باید کریمانه باشد –تا کرامت دیگری شکسته نشود- عفو از موضع قدرت و تلافی نیز برای تحقق عدالت باشد، نه عقده‌گشایی و یا ضعف نفس و خودتحقیری، و در هر دو صورت رعایت کرامت طرف مقابل نیز لازم است تا مبادا عفو شما به او جرأت تکرار دهد و یا تلافی شما به به حق او منجر شود. به هرحال، مدیریت مقابله با دشمنی‌های شخصی با همه سختی که دارد آسان است و مهم، رعایت مصلحت دو طرف است، اما در دشمنی‌های غیرشخصی، رعایت مصلحت دو طرف دیگر نیز افزوده میشود: رعایت جایگاه موضوع مورد دشمنی قرار گرفته، و رعایت صلاح جمیعت مرتبط با آن، و در نهایت رعایت تناسب بین این چهار طرف که بسیار مشکل است و فعلا جای بحث آن نیست. حضرت سجادG در این دعا به مدیریت برخورد با دشمن نوع اول می‌پردازد.
۴- حضرت سجادG در این دعا یازده مرحله را به تصویر می‌کشد:
أ-نخست با چهار صفت خدا را می‌خواند: خدایا تو خبر ستمدیدگان را داری و نیازی به شاهد نداری، یاری تو به آنان نزدیک و از ستمگران دور است = یاد خدا با صفات مناسب با دعا
ب- گرچه خدا می‌داند اما دعا کننده باید بتواند خواسته‌هایش را دقیقا مشخص نماید: خدایا تو می‌دانی که فلانی مرتکب محظور تو (آن‌چه تو ممنوع نمودی) شد، و حرمتی که خط قرمز تو بوده هتک نموده است و این همه به خاطر سرخوشی از نعمت و گوشمالی نشدن است – این نکته‌ی مهمی است در ریشه‌یابی گری‌ها
ج-پس از درود بر محمد و آل او: و خذ ظالمی و عدوی عن ظلمی. جلوی ستم او را بگیر و او را در ستمگری ناتوان ساز، به خودش مشغول و از مقاصد ستمگرانه‌اش عاجز نما.
د-و باز پس از درود بر محمد و آل او: و لا تسوغ له ظلمی و احسن علیه عونی. ستم را گوارایش مساز و مرا علیه او یاری، ولی از مثل رفتار او –ظلم- حفظ کن و مرا چون او مگردان – و این دو مرحله خلع سلاح نمودن گنه‌کار و پرهزینه نمودن گناه برای اوست.
هـ-و باز پس از درود بر محمد و آل او: و اعدنی علیه عدوی حاضرة . پیروزی نقد نصیبم کن تا خشمم آرام گیرد و او نیز برابر ستمی که نموده است به کیفر رسد – پاسخ معقول به نیازهای روانی.
و- و در پی چهارمین صلوات: و عوضنی من ظلمه عفوک. پاداش ستم او عفو تو برای من و به جای بدرفتاری او، رحمت تو قرار گیرد. خشم او قابل جبران است اما خشم تو قابل جبران نیست – فرو نشستن خشم من یک اثر روانی است، پاداش ستم او، فرونشستن خشم تو و شمول رحمت توست.
ز- گویا اشاره‌های پیشین کافی نبوده و این‌جا تصریح می‌کند که اللهم فکما کرهت ان اظلم فقنی من ان اظلم» نه ظلم کن به کسی نه به زیر بار ظلم برو- و تا این‌جا سخن از تلافی بود و مقابله به مثل و این مناسب طبع انسان عزتمند و کریم است که از خود و حریم خود باید دفاع کند، اما اگر مصلحتی پشت پرده باشد که در توان علم و فهم من نیست چه باید کرد؟
ح- اللهم لا اشکوا الی احد سواک و لا استعین بحاکم غیرک حاشاک . نه به کسی جز تو شکایت می‌کنم و نه از کسی جز تو کمک می‌گیرم، تو خودت از من دفاع کن!
ط- نه مرا با ناامیدی از عدل و انصافت امتحان کن و نه ستمگرم را با ایمنی از انتقامت، تا مبادا اصرار ورزد و دار و ندار مرا چپاول کند، هم کیفرت را در اندک زمان به او بچشان و هم شیرینی اجابتت را به من بنمایان؛ - و اگر بناست مرا با این گرفتاری امتحان کنی پس:-
ی- بر محمد و آل او درود فرست و مرا به قبول مقدرات –چه خوب و چه بد- موفق و خشنود ساز و به صراط مستقیم هدایت کن و به انتخاب درست وادار
ک- و اگر خواست تو ادامه‌ی این ستم و ترک انتقام آن تا روز قیامت است، پس با صلوات بر محمد و آل محمد مرا نیت خالص و بردباری ده و از خواسته‌های بد پناهم ده و ثواب‌های صبر و کیفرهای ستم را در دلم ترسیم نما تا به تقدیر تو قانع باشم و به انتخاب تو دلگرم شوم. آمین رب العالمین!
آشنایی با صحیفه‌ی سجادیه - جلسه‌ی دهم
تو ,نیز ,دشمنی ,مرا ,رعایت ,محمد ,است و ,و آل ,محمد و ,خود را ,بر محمد
درباره این سایت