آشنایی صحیفه‌ی سجادیه-جلسه‌ی هشتم

دعای هشتم: و کان من دعائهG فی الاستعاذة من المکاره و سیئ الاخلاق و مذام الافعال

۱- استعاذه یعنی درخواست پناه و اعوذ بالله یعنی خدایا تو در سنگر امن خود پناهم ده. حضرت سجادG در این دعا از حدود چهل رفتار و خصلت ناشایست به خدا پناه می‌برد و در آخر با درخواست صلوات بر محمد و آل محمد مجددا از خداوند، در امان ماندن خود و همه‌ی مؤمنین و مؤمنات را از این رفتارهای ناپسند می‌خواهد.

۲- پناه جستن، خود را از تیررس دشمن پنهان نمودن و ممانعت از ضربه‌پذیری و در امان ماندن از اوست؛ و در امور معنوی و اخلاقی کنایه از دستیابی به امنیت فکری و رفتاری –در اندیشه و انگیزه- و در امان ماندن از دستبرد رهن بینش و منش انسانی است و این کار در سه سطح –سه مرحله- قابل تصور و اقدام است:

الف: باید انسان پیش از رسیدن به مرحله‌ی رویارویی راه نفوذ دشمن را به حریم جان خود ببندد –پیشگیری- تا حدی که دشمن نیز از نفوذ مأیوس شده و می‌گوید: الا عبادک منهم المخلصین و خداوند هم در این تأیید این ناامیدی می‌فرماید: ان عبادی لیس لک علیهم سلطان –سوره‌ حجر ۴۰ و ۴۲- بندگان خدا گونه‌ای از سبک زندگی را برمی‌گزینند که زمینه‌ای برای هوای نفس و شیطان نمی‌ماند. در دعای هفتم که تار و پود آن توکل به خدا بود خواندیم که عزت و قدرت و سلطنت از آن خداست و جایی برای ریا و ر به غیر او باقی نمی‌ماند؛ انه لیس له سلطان علی الذین آمنوا و علی ربهم یتوکلون –نحل:۹۸-

ب: مرتبه‌ی بعد مرتبه‌ی رویارویی است. در این‌جا چاره‌ای جز پناه گرفتن برای در امان ماندن از ضربه‌های او نیست. و اما ینزغنک من الشیطان نزغ فاستعذ بالله انه سمیع علیم. ان الذین اتقوا اذا مسهم طائف من الشیطان تذکروا فاذا هم مبصرون. اعراف: ۲۰۰-۲۰۱. در این‌جا پناه بردن به خدا یعنی خدا را به متن زندگی دیدن؛ خدا را منحصر به یکشنبه‌های کلیسا و چهاردیواری مسجد ننمودن. همان لحظه‌ای که برای هیچ حرص می‌زنی و حسادت می‌ورزی و تحمل و صبرت را در برابر یک مشکل ساده از دست می‌دهی، یکی را به خاطر برخورداری، تعظیم و دیگری را به خاطر فقر، تحقیر می‌کنی، در همه‌ی زمینه‌ها ادعای تخصص می‌کنی و نسنجیده سخن می‌گویی و . در تمامی این لغزشگاه‌ها خدا را حاضر ببینی و دادگاه عدل او را ناظر بیابی.

ج: و در مرتبه‌ی بعد اگر از ضربه‌ای از دشمن دیده و مواردی پایش لغزید باید در پی پناه گرفتن و گریز از ضربه‌های بعدی باشد و این مرحله‌ی استغفار است که: و ما کان الله معذبهم و هم یستغفرون – انفال۳۳- حضرت باقرG: کان رسول‌اللهd و الاستغفار لکم حصنین من العذاب، فمضی اکبر الحصنین و بقی الاستغفار فاکثروا منه – وسائل ج۱۶ ص۶۸.

حضرت امیرالمومنینG در حدیثی به این پناهگاه اشاره می‌کند: اربع للمرء لا علیه: الایمان و الشکر فان الله تعالی یقول: ما یفعل الله بعذابکم ان شکرتم و آمنتم، و الاستغفار فانه قال: و ما کان الله معذبهم و هم یستغفرون، و الدعا فانه قال تعالی: قل ما یعبؤا بکم ربی لولا دعائکم. –بحار ج۶۸ ص۴۹-

۳- خلاصه‌ای از ترجمه

خدایا به تو پناه می‌برم از حرص، خشم، حسد، کم‌ظرفیتی –کم‌صبری- ناخشنودی از زندگی، تندخویی، افراط در شهوت، تعصب نابجا، هوی‌پرستی، حق‌ناپذیری، خواب غفلت، تکلف و ظاهرسازی، ترجیح خود بر دیگران، اصرار بر گناه، کوچک شماری معصیت، بزرگ‌بینی کار نیک –منت‌گذاری-، بهادادان به برخورداران، خوارشماری تهیدستان، سوء مدیریت –رعایت نکردن حقوق زیردستان-، ناسپاسی، یاری ستمگران، یاری نکردن بیچارگان، ادعاهای باطل، غیرعالمانه سخن گفتن، غِش با دیگران، خودشیفتگی، زندگی رویایی –خوشدلی به آرزوهای بیهوده-، بددلی، کوچک‌شماری لغزش‌های جزئی، شیطان را بر خود مسلط کردن، جو زدگی، گرفتاری به دست ستمگران، زندگی مسرفانه، قناعت نداشتن، شماتت دشمنان، نیازمند همقطاران شدن، تنگنایی در معیشت، مرگ ناگهانی، حسرت برای از دست دادن فرصت عمر، مصیبت بزرگ از دست دادن سرمایه‌ی زندگی –عاقبت بد-، بدبختی، محرومیت از ثواب، و سررسید کیفر الهی؛ خدا صلوات بر محمد و آل او بفرست و مرا و مؤمنین و مؤمنات را از همه‌ی این لغزش‌ها نجات بده ای مهربان‌ترین.