آشنایی با صحیفه‌ی سجادیه-جلسه‌ی یازدهم

دعای یازدهم: و کان من دعائهG بخواتیم الخیر – عاقبت به خیری-

۱- قال بعض العلما: ان الخوف من سوء الخاتمة هو الذی قرح قلوب العارفین و وقع من سوئها حسرات کثیرة و زل فیها اقدام جماعة من اهل العرفان –ریاض ج۲ ص۴۴۵-

۲- استاد گرامی حضرت آیةالله جوادی آملی در ضمن تفسیر آیات ۵۶-۵۷ سوره‌ی اسراء می‌فرمودند: ویژگی نظام معرفتی قرآن، ادعیه و سلوک اهل معرفت این است که ضمن تأیید نظام علی و معلولی و این‌که ابی الله ان یجری الامور الا بالاسباب» در عین حال بر دو نوع علت تاکید دارند: ۱-علل متعارف یا علل متوسط که هر معلولی به علت خود وابسته است؛ ۲- علة العلل که علت قاهره و مهیمن بر دیگر علل است. این علت هم سبب‌ساز است و هم سبب‌سوز، سلسله‌جنبانی که از هر علت به معلول آن نزدیک‌تر است. با این نگرش، نگرانی‌های انسان از فرجام امور تنها با رعایت آیه‌ی فمن یعمل مثقال ذرة خیرا یره و من یعمل مثقال ذرة شرا یره» به آرامش نمی‌رسد، بلکه:

پرورد در آتش ابراهیم را

ایمنیِ روح سازد بیم را

از سبب‌سازی‌ش من سودائیم

وز سبب‌سوزی‌ش سوفسطائیم

در سبب سازی‌ش سرگردان شدم

وز سبب‌سوزی‌ش هم حیران شدم

مثنوی - دفتر اول

۳- مهم‌ترین عامل موثر در عاقبت‌ به‌ خیری باور به محاسبه و معاد و پاسخگویی است. اگر کسی با تمام وجود باور کند که هر عملی عکس‌العملی دارد و هر حرکتی در این عالم بازتابی دارد، قطعا در رفتار خود محاسبه می‌کند و بیهوده و باری به هرجهت سخنی نمی‌گوید و قدمی برنمی‌دارد و این نخستین گام در عاقبت به خیری انسان است. و مهم‌ترین لغزشگاه در این راه به خود مغرور شدن و دانش و معرفت و محاسبات خود را سرآمد شمردن و از ابتلاء و امتحان الهی غفلت ورزیدن است؛ قضاوت‌های قاطعانه در مورد خود، در مورد افراد و این‌که من از تصرف شیطان در امانم، و غالب آنان که در عاقبت گرفتار شده‌اند کسانی بوده‌اند که به خود و رفتار و روش خود بسیار می‌بالیدند.

۴- در احادیث ایمان مستقر و مستودع داریم –کافی ج۲ ص۴۱۸- و حضرت امیرالمومنینG وقتی پیامبرخداd تاکید فرمود که پس از ایشان فتنه‌هایی رخ می‌دهد، نخستین نگرانی خود را در قالب پرسشی از پیامبرd پرسید که آیا عاقبتش به شهادت ختم می‌شود؟ -خطبه۱۵۶- و این‌که ممکن است یک انسان در فاصله‌ی کوتاه عمر خود مسیر فراتر از فرشته تا فروتر از دیو را در یک چرخش ساده بین قدم نفس و قدم حق طی کند. پیامبرخداd می‌فرماید: لایزال المومن خائفا من سوء العاقبة، لا یتیقن الوصول الی رضوان الله حتی ی وقت نزع روحه و ظهور ملک الموت له.-بحارالانوار ج۷۱ ص۳۶۶- و برخلاف سخن پیرهرات که همه از عاقبت می‌ترسند و عبدالله از فاتحت.» از حضرت عیسیG نقل شده است که إن آخر حجر یضعه العامل هو الاساس.» -بحارالانوار ج۱۴ ص۳۲۲-

۵- چه باید کرد تا عاقبت به خیر نصیب انسان شود؟ مهم‌ترین گام باور به بندگی و این‌که خود هیچیم و هیچ عملی که تضمین کننده‌ی عاقبت باشد در اختیار نداریم مگر این‌که او امضا کند –و این مهم است- کتب الصادقG ان اردت ان یختم بخیر عملک حتی تقبض و انت فی افضل الاعمال فعظم لله حقه ان تبذل نعمائه فی معاصیه.» –بحارالانوار ج۷۳ ص۳۵۱-

و از حضرت امیرG نقل شده که ان اردت ان یؤمنک الله سوء العاقبة فاعلم ان ما تأتیه من خیر فبضل الله و توفیقه و ما تأتیه من سوء فبامهال الله و انظاره ایاک.» –بحارالانوار ج۷۰ ص۳۹۲- و نیز از حضرت امام کاظمG نقل شده است ان خواتیم اعمالکم قضاء حوائج اخوانکم و الاحسان الیهم ما قدرتم و الا لم یقبل منکم عمل.» –بحارالانوار ج۷۵ ص۳۷۹-

۶- دو فراز از دعا:

الف: و اشغل قلوبنا بذکرک عن کل ذکر» - الذکر یشمل الثناء و الدعا و الصلاة و قرائة القرآن و الحدیث و الحلال و الحرام و اخبار الانبیاء و الاولیاءD و الصالحین و هو اعم من این ی باللسان او بالجنان او بالارکان. –ریاض ج۲ ص۴۴۷-

ب: فأن قدرت لنا فراغا من شغل فاجعله فراغ سلامة» - از مهم‌ترین منکرهای ناشناخته‌ی این عصر، فراغت و تشویق به فراغت است: ان الفراغ یبطل الهیئات الانسانیة، فکل هیئة بل عضو ترک استعماله بطل کالعین اذا اغمضت و الید اذا عطلت . و لذلک وضعت الریاضة فی کل شیئ. –ریاض ج۲ ص۴۵۵-

۷-خلاصه‌ای از ترجمه‌ دعا:

ای خدایی که یادکرد تو ارجمندی و سپاس به درگاه تو مایه‌ی رستگاری و اطاعت از تو نجات‌بخش است؛ بر محمد و اهل‌بیت او درود فرست و دل‌های مارا به ذکر و زبان ما را به شکر و همه‌ی اعضای ما را به فرمان خود وادار. و اگر فراغتی برای ما مقدر کرد‌ه‌ای آن‌را قرین سلامتی و بی‌رنج و گزند قرار ده، تا نویسندگان گناه با کارنامه‌ای سپید و تهی از بدی برگردند و نویسندگان نیکی از نوشته‌های خود شادمان باشند. و چون عمر ما سپری شود و زمان فراخوان تو برسد با صلوات بر محمد و آل محمد پایان پرونده‌ی ما با توبه‌ای پذیرفته شده رقم خورد تا مشکلی بر سر ما پیش نیاید و به خاطر گناهی بازخواست نشویم و در آن روز که پرده‌ها فرو افتد و رازها برملا شود از گناهان پوشیده‌ی ما پرده برمدار –مگر نه این‌است که- تو بر دعا کنندگان مهر می‌ورزی و بر نداکنندگانت پاسخ می‌دهی!